زخم بستر چیست و چگونه اتفاق می افتد؟

زخم‌ بستر که همچنین به عنوان یا زخم فشاری شناخته می‌شوند آسیب‌هایی به پوست و بافت‌های زیرین هستند که عمدتاً به دلیل فشار طولانی مدت روی پوست ایجاد می‌شوند.که ممکن است برای هرکسی اتفاق بیفتند، اما معمولاً افرادی را که روی تخت نشسته اند یا برای مدت طولانی روی صندلی یا ویلچر می نشینند،دچار زخم بستر می شوند.

بدون مراقبت، زخم های فشاری می توانند بسیار جدی شوند. ممکن است باعث درد شوند یا به معنای اقامت طولانی‌تر در بیمارستان باشند. زخم‌های فشاری شدید می‌توانند به شدت به ماهیچه یا استخوان زیر پوست آسیب بزنند و ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا بهبود یابد.

آیا این اطلاعات برای شما صدق می کند

 

بله، اگر شما:

 

زخم فشاری دارید یا در خطر ابتلا به آن هستید

 

والدین یا مراقببین فردی هستید که دچار زخم فشاری هستند یا در معرض خطر ابتلا به آن هستند

ارزیابی اینکه آیا در معرض خطر هستید یا خیر؟

هر کسی ممکن است به زخم فشاری مبتلا شود، اما برخی از افراد بیشتر از دیگران به این زخم مبتلا می‌شوند (به آن‌ها “در معرض خطر” گفته می‌شود). افراد در هر سنی ممکن است در معرض خطر باشند. اگر شماشرایط زیر را داشته باشید ممکن است در معرض خطر باشید

 

 

1-فرد در حرکت یا تغییر موقعیت بدون کمک مشکل دارد

2-نمی توانید در بخشی یا تمام بدن خود احساس درد کنید

3-در کنترل ادرار خود مشکل دارید

4-به شدت بیمار هستند

5-قبلا زخم فشاری داشته اید

6-رژیم غذایی ضعیفی داشته باشید و آب کافی ننوشید

7مشکلات حافظه و درک داشته باشید (مانند زوال عقل

8آسیبی دارید که بر نحوه حرکت شما تأثیر می گذارد.

دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است در معرض خطر باشید. اگر در معرض خطر ابتلا به زخم فشاری هستید، متخصص مراقبت های بهداشتی دلیل آن را توضیح می دهد

برخی از افراد در خطر ابتلا به زخم فشاری هستند. هر چه تعداد مشکلات ذکر شده در بالا بیشتر باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که در معرض خطر باشید

اگر در بیمارستان بستری هستیدو یا درخانه تحت مراقبت هستید، باید در اسرع وقت با یک کارشناس زخم جهت آموزش ودر صورت وجود زخم جهت درمان تماس حاصل شود

اگر در معرض خطر نیستید، در صورتی که تغییری در وضعیت شما ایجاد شود که شما را در معرض خطر قرار دهد، باید مجددا مورد ارزیابی قرار بگیرید (مثلاً اگر عمل جراحی داشته باشید یا وضعیت یا بیماری شما بدتر شود)

علت ایجاد زخم فشاری (زخم بستر)

زخم های فشاری به دلیل فشار وارده به بافت نرم و در نتیجه انسداد کامل یا جزئی جریان خون به بافت نرم ایجاد می شود. برش نیز یک علت است، زیرا می تواند رگ های خونی را که پوست را تغذیه می کنند از بین ببرد. زخم‌های فشاری معمولاً در افرادی ایجاد می‌شود که در حال حرکت نیستند، مانند افرادی که روی تخت مزمن هستند یا به طور مداوم از ویلچر استفاده می‌کنند. به طور گسترده اعتقاد بر این است که عوامل دیگری می توانند بر تحمل پوست در برابر فشار و برش تأثیر بگذارند و در نتیجه خطر ایجاد زخم فشاری را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از سوء تغذیه پروتئین-کالری،رطوبت پوست ناشی از تعریق یا بی اختیاری)، بیماری هایی که جریان خون را در پوست کاهش می دهند، مانند تصلب شرایین، یا بیماری هایی که باعث کاهش حس در پوست می شوند، مانند فلج یا نوروپاتی. بهبود زخم فشاری ممکن است با افزایش سن فرد، شرایط پزشکی (مانند تصلب شرایین، دیابت یا عفونت)، سیگار کشیدن یا داروهایی مانند داروهای ضد التهابی کند شود.

عوامل خطر

بیش از 100 عامل خطر برای زخم فشاری وجود دارد. عواملی که ممکن است بیمار را در معرض خطر قرار دهند عبارتند از:

بی حرکتی، دیابت شیرین، بیماری عروق محیطی، سوء تغذیه، سکته مغزی و افت فشار خون. عوامل دیگر عبارتند از سن بیشتر از 70 سال ، سابقه مصرف فعلی سیگار، خشکی پوست، شاخص توده بدنی پایین، بی اختیاری ادرار و مدفوع، محدودیت های فیزیکی، بدخیمی و سابقه زخم فشاری

سه عامل اصلی ایجاد کننده برای زخم فشتاری هستند

فشار. فشار مداوم بر هر قسمت از بدن شما می تواند جریان خون به بافت ها را کاهش دهد. جریان خون برای رساندن اکسیژن و سایر مواد مغذی به بافت ها ضروری است. بدون این مواد مغذی ضروری، پوست و بافت های مجاور آسیب می بینند و ممکن است در نهایتدچار نکروز شود

. برای افراد با تحرک محدود، این نوع فشار معمولاً در مناطقی اتفاق می‌افتد که به خوبی با ماهیچه یا چربی پر نشده و روی استخوان قرار دارند، مانند ستون فقرات، دنبالچه، تیغه‌های شانه، باسن، پاشنه‌ها و آرنج‌ها.

 

محل‌های رایج زخم فشاری با توجه به موقعیت و پوزیشن فرد میتواند متفاوت باشد

قاط فشاری بیمار در وضعیت خوابیده به پشت::

پشت سر-  کتف ها – استخوان دنبالچه باسن و استخوان‌های لگن- آرنج ها -پاشنه­ی پا

 

 

نقاط فشاری بیمار در وضعیت خوابیده به طرفین

طرفین سر

لاله‌گوش ها

شانه ها

قسمت قدامی

خار خاصره­ای

تروکانتر

قسمت داخلی زانوها

پشت پا در ناحیه زانو

ساق پا

لبه خارجی پا

قوزک میانی و خارجی

نقاط فشاری بیمار در وضعیت خوابیده به دمر:

گونه‌ها

آرنج‌ها

خار خاصره‌ای

جلو پاها

ناحیه خارجی تناسلی در مردان

زوائد دنده‌ای

سینه ها

برای افرادی که از ویلچر استفاده می کنند، زخم بستر اغلب روی پوست در نقاط زیر ایجاد می شود:

 

دنبالچه یا باسن

تیغه های شانه و ستون فقرات

پشت بازوها و پاها در جایی که روی صندلی قرار می گیرند

Friction

 

اصطحکاک زمانی رخ می دهد که پوست روی لباس یا ملافه ساییده شود. این می تواند پوست شکننده را در برابر آسیب آسیب پذیرتر کند، به خصوص اگر پوست مرطوب نیز باشد وسبب ایجاد زخم شود

Shear

برش به عنوان نیرویی تعریف می شود که وقتی پوست بر روی یک سطح ثابت مانند یک اسکلت استخوانی در جهت مخالف با سطح پوست حرکت می کند، ایجاد می شود. توجه به این نکته ضروری است که هرگونه آسیب فشاری که با نیروهای دیگر (برشی و اصطکاک) همراه باشد منجر به آسیب بافت ناتوان کننده می شود.

شناسایی علائم برش و اصطکاک

 

علائم زخم فشاری چیست؟

 

علائم هشدار دهنده زخم بستر یا زخم فشاری عبارتند از:

 

تغییرات غیرمعمول در رنگ یا بافت پوست

تورم

ناحیه ای از پوست که نسبت به نواحی دیگر در هنگام لمس سردتر یا گرمتر احساس می شود

طبقه بندی زخم های فشاری

در گذشته دوانجمن پانل ملی زخم های فشاری امریکاوانجمن زخم های فشاری اروپا هر کدام به صورت جداگانه زخم های فشاری را به درجات مختلف تقسیم میکردند

به منظور رفع این مشکل در سال 2014دو انجمن به صورت مشترک تصمیم بر تقسیم بندی زخم های فشاری به صورت مشترک نموده اند

که ازنظر عمق شامل 6 مرحله میشود

در این مرحله معمولا یک قرمزی ساده در سطح پوست بخصوص در نواحی استخوانی پوست دیده می شودکه زمانی که با انگشت به آن فشار وارد می شود تغییر رنگ نداده و همچنان ناحیه درگیر قرمز باقی میماند این مرحله از زخم فشاری ممکن است در افرادی که پوست بدن آنها تیره است به وجود دیده نشود  ناحیه آسیب دیده در مقایسه با نواحی سالم و اطراف آن ممکن است دردناک سفت گرم یا سرد باشد بسیاری از اعضای تیم درمانی و مراقبتی از بیمار ممکن است که این مرحله از زخم فشاری را به اشتباه با قرمزی های ساده در سطح پوست بیمار اشتباه گرفته  و اقدام جهت بهبود آن به عمل نیاورد که این امر می‌تواند سبب توسعه سریع زخم و بافت های زیرین گردد درمان زخم فشاری در این مرحله  و جلوگیری از پیشرفت آن بسیار آسان و کم هزینه خواهد بود که در صورت پیشرفت زخم درمان مشکل تر و هزینه‌های درمانی به شکل قابل توجه بیشتر خواهد بود این مرحله از زخم فشاری ممکن است در افرادی که پوست بدن آنها تیره است به وجود دیده نشود  ناحیه آسیب دیده در مقایسه با نواحی سالم و اطراف آن ممکن است دردناک سفت گرم یا سرد باشد بسیاری از اعضای تیم درمانی و مراقبتی از بیمار ممکن است که این مرحله از زخم فشاری را به اشتباه با قرمزی های ساده در سطح پوست بیمار اشتباه گرفته  و اقدام جهت بهبود آن به عمل نیاورد که این امر می‌تواند سبب توسعه سریع زخم و بافت های زیرین گردد درمان زخم فشاری در این مرحله  و جلوگیری از پیشرفت آن بسیار آسان و کم هزینه خواهد بود که در صورت پیشرفت زخم درمان مشکل تر و هزینه‌های درمانی به شکل قابل توجه بیشتر خواهد بود

چگونه می توانید تشخیص دهید که آیا زخم فشاری دارید؟

تغییر رنگ، قرمزی یا تیره شدن پوست یکی از اولین نشانه های زخم فشاری است. برای افرادی که پوست تیره‌تری دارند، نواحی بنفش، آبی و براق یکی از اولین علائم است. ممکن است ناحیه گرم یا سفت احساس شود.

اگر به مدت 30 دقیقه فشار را از ناحیه آسیب دیده برداشته و پوست به حالت عادی برنگردد، زخم فشاری شروع به ایجاد کرده است.

با انگشت خود روی ناحیه آسیب دیده فشار دهید تا تست بلانچینگ انجام شود. هنگامی که ناحیه سفید شد، باید فشار را بردارید. اگر ناحیه سفید باقی بماند، به این معنی است که جریان خون مختل شده است. تست بلانچینگ ممکن است در مورد پوست تیره به اندازه کافی موثر نباشد.

زخم فشاری مرحله 1 را حداقل دو بار در روز بررسی شود. معمولاً در این مرحله می‌توانید زخم فشاری را در حدود دو تا سه روز پس از برداشتن فشار درمان کنید. اگر زخم فشاری بعد از سه روز از بین نرفت، باید با یک کارشناس زخم ویا یک پزشک  تماس بگیرید.

در مرحله 1 زخم فشاری ، باید تمام فشارها را از ناحیه درگیر کاهش بدهیم. محل را تا حد امکان خشک و تمیز نگه دارید تا از عفونت های باکتریایی جلوگیری شودبرای تسریع روند بهبودی، باید کالری کافی مصرف کنید و رژیم غذایی سرشار از مواد معدنی، پروتئین و ویتامین داشته باشید

:  زخم فشاری مرحله ۲

در صورت عدم درمان به موقع زخمهای فشاری درجه یک این گونه زخم به سرعت گسترش یافته و به زخمهای فشاری درجه دو تبدیل می شود که بخش وسیع تری از لایه های پوست را درگیر خواهد نمود در این مرحله از زخم اپیدرم و بخشی از ناحیه درم پوست نیز درگیر شده اند  ظاهر زخم به صورت براق صورتی رنگ و معمولاً بدون ترشحات می باشد گاهی زخم های فشاری به مرحله ۲ خود را به صورت تاول های پر از مایع نشان می دهند  درمان زخم های فشاری از درجه ۲ به مراتب مشکل تر از زخم های فشاری درجه یک خواهد بود

شناسایی زخم مرحله 2 در اسرع وقت ضروری است. زمانی که زخم بستر مورد توجه قرار نگیرد و درمان نشود، ممکن است عوارض ایجاد شود. در شرایط جدی، زخم بستر می تواند تهدید کننده زندگی باشد یا منجر به قطع عضو شود. اگر زخم عفونی شود، عفونت می تواند به خون، قلب یا استخوان ها سرایت کند.

درمان زخم بستر مرحله 2

عنوان:  زخم فشاری مرحله ۲

برای درمان زخمهای فشاری درجه دو اولین و مهمترین اقدام برداشتن تمام فشارها از ناحیه درگیر می باشد

حفظ یک رژیم غذایی مغذی سرشار از پروتئین ویتامین‌ها به ویژه ویتامین آ و ویتامین c و مواد معدنی به ویژه آهن و روی می توان به روند درمان زخم بسیار کمک کند

پیدا کردن و از بین بردن علت زخم یکی از مهمترین کارها است

استفاده از پانسمان های مناسب با توجه به وضعیت زخم مانند هیدروکلوئیدها فوم ها و یا فیلم ها

و از همه مهمتر تماس با یک کارشناس زخم جهت مدیریت و درمان زخم

پیشگیری از زخم بستر مرحله 2

بهترین راه برای پیشگیری از زخم بستر مرحله 2، شناسایی زخم بستردر مرحله 1 و درمان آنها قبل از بدتر شدن است. زخم بستر مرحله 1 پوست را نشکسته و معمولاً مانند نقاط قرمز یا تغییر رنگ در بدن به نظر می رسد. زخم بستر مرحله 1 معمولاً ظرف چند روز قابل درمان است در حالی که بهبود زخم بستر مرحله 2 ممکن است چند هفته طول بکشد.

عنوان:  زخم فشاری مرحله ۳

در صورت عدم درمان به موقع زخمهای فشاری درجه دو اینگونه زخمها به سرعت گسترش یافت و به زخمهای فشاری درجه ۳ تبدیل می شود که بخش وسیع تری از لایه های پوست را درگیر می نماید

در این مرحله از زخم های فشاری پوست به صورت کامل تخریب شده است زخم ممکن است به بافت های زیر جلدی نیز نفوذ کرده باشد ولی عضلات تاندون ها و استخوان ها درگیر نشده است

عمق زخم های فشاری درجه ۳ بسته به ضخامت پوست ناحیه درگیر می تواند متفاوت باشد به طور مثال در نواحی مثل پس سر که پوست نازک است ممکن است  عمق زخم که کل ضخامت پوست را دربرگرفته متفاوت از زخم فشاری مرحله ۳ در ناحیه ساکروم باشد  در این مرحله از زخم تاندون ها و استخوانهای زیر ناحیه  درگیر قابل دیدن نیست

اگر زخم فشاری مرحله 3 دارید، باید فوراً به دنبال درمان پزشکی باشید. این زخم ها نیاز به توجه ویژه دارند.

زخم فشاری مرحله4

در صورت عدم درمان به موقع زخمهای فشاری درجه 3 و عدم رسیدگی به زخم اینگونه زخمها به سرعت گسترش یافته و به زخمهای فشاری درجه ۴ تبدیل می‌شود که بخش وسیع تری از لایه های پوستی را درگیر می‌کند درمان این گونه زخم بسیار مشکل و بسیار پرهزینه خواهد بود در این مرحله از زخم پوست به صورت کاملا از بین رفته  و عضلات تاندون ها و استخوان ناحیه درگیر نیز قابل مشاهده است بافت نکروز یا بافت های اسلاف ممکن است در این ناحیه از زخم دیده شود این زخم ممکن است و عضلات تاندونها فاشیا و کپسول مفاصل نیز گسترش و حتی ایجاد استئومیلیت نماید  برای درمان این گونه از زخم ما حتماً باید به کارشناس زخم مراجعه نمود و تحت نظر کارشناس زخم و همچنین تیم درمان از جمله پزشک معالج پزشک عفونی در صورت  عفونی بودن زخم پزشکی جراح و همچنین کارشناس تغذیه مراجعه کرد

زخم های فشاری غیر قابل تقسیم بندی

در صورت عدم درمان به موقع زخمهای فشاری درجه ۴ اینگونه زخمها نیز به سرعت گسترش یافته و به زخمهای فشاری غیر قابل تقسیم تبدیل می‌شوند ظاهر زخم به صورتی است که برخلاف زخم های فشاری درجه ۱ ۲ و ۳ و ۴ تخمین عمق آن بسیار مشکل خواهد بود  درمان این زخم ها به چالشی بزرگ برای تیم درمانی و مراقبتی تبدیل گشته است در این مرحله تمام ضخامت پوست درگیر شده و  ناحیه مبتلا دارای بافت لزج ویا خشک چرمی شکل و ترشحات به رنگ سبز زرد قهوه ای و مشکی در بستر زخم دیده  می شود تا زمانی که بافت نکروز و یا اسلاف بر روی زخم برداشته نشود عمق زخم به درستی مشخص نمی باشد

عنوان:  آسیب عمیق بافتی

در اینگونه زخمها آسیب های عمیق بافتی در اثر فشار زیاد ایجاد می‌شود و ممکن است پوست  روی ناحیه آسیب دیده را پوشانده  سالم به نظر بیاید ناحیه مبتلا ممکن است دردناک سخت گرم و یا سرد تر از نواحی اطراف خود باشد این نوع آسیب شدید ممکن است در افراد با پوست تیره خود را مخفی نموده و مشخص نباشد ممکن است در نهایت به یک بافت اشکارتیره و سخت تبدیل گردد

 

 

تیم مراقبت شما

طیف وسیعی از متخصصان که در زمینه‌های مختلف درمان یا پشتیبانی تخصص دارند، ممکن است در مراقبت شما مشارکت داشته باشند. اینها می توانند شامل پزشکان، پرستاران متخصص، متخصصان تغذیه، متخصصان اطفال، فیزیوتراپیست ها یا کاردرمانگران باشند. همه این متخصصان در ارائه درمان ها یا پشتیبانی های خاص آموزش دیده و با تجربه خواهند بود

 

پیشگیری از زخم فشاری بسیار بهتر از درمان آن است. مؤسسه ملی بهداشت و مراقبت عالی (NICE)، بهبود مراقبت های بهداشتی اسکاتلند و پانل مشورتی زخم فشار اروپا (EPUAP) دستورالعمل هایی در مورد زخم های فشاری دارند.

همه آنها توصیه می کنند که یکی از اعضای تیم مراقبت های بهداشتی که از شما مراقبت می کند باید خطر ابتلا به زخم فشاری را ارزیابی کند و برنامه ای برای جلوگیری از آنها ایجاد کند.

نکاتی برای جلوگیری از زخم فشاری

اولین و مهمترین نکته رفع فشار مستقیم

اگر می توانید برای کاهش فشار بایستید

اگر نمی توانید حرکت کنید، از مراقب خود بخواهید که مرتباً موقعیت بیمار را تغییر دهد

حداقل هر 2 ساعت یکبار تغییر پوزیشن انجام شود

از تشک ها و بالشتک های مخصوص کاهش فشار استفاده کنید

هنگام حرکت روی تخت یا صندلی، پاشنه یا آرنج خود را نکشید

مراقبت از پوست

پوست خود را تمیز و خشک نگه دارید

از صابون های معطر خودداری کنید زیرا می توانندسبب بیشتر شدن خشکی پوست شود

از استفاده از پودر تالک خودداری کنید زیرا این کار باعث خشک شدن چربی طبیعی پوست می شود

پوست خود را به خوبی مرطوب نگه دارید

نکات کلی

هنگامی که بیمار در رختخواب دراز می‌کشد، ملحفه‌ها صاف باشند و چروک نشوند

ملحفه ها باید مانند پارچه پنبه یا ابریشم باشند از ملحفه های پلاستیکی استفاده نشود

یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید

حداقل 2 لیتر مایعات در روز مصرف کنید 0در صورت عدم محدودیت)

در صورت مشاهده هرگونه تغییر یا ناراحتی پوستی در اسرع وقت به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید

 

Pressure ulcers prevention and treatment

European Pressure Ulcer Advisory Panel (EPUAP), 2020

Oxford textbook of palliative medicine (3rd Edition)

National Institute for Health and Care Excellence (NICE), 2015

Mayo Clinic Healthcare,

American Academy of Family Physicians: “Pressure Sores

University of Washington Rehabilitation Center: “Taking Care of Pressure Sores.