زخم شریانی، علائم و درمان زخم شریانی

زخم شریانی یا زخم ایسکمیک به دلیل گردش خون ضعیف در شریان ها ایجاد می‌شود که به دنبال آن آسیب به سطح پوست وارد و ایجاد زخم های دردناک می کند. این زخم ها به دنبال کاهش خون رسانی و سپس اکسیژن رسانی به اندام تحتانی رخ می دهد. به دنبال این اختلال زخم در پوست و آسیب به بافت زیرین وارد می شود.

زخم های شریانی به شدت بر سلامت، تاثیر گذار و به شدت دردناک و ناراحت‌کننده اند. به دلیل گردش خون ضعیف زخم های شریانی به آرامی بهبود می یابند و فقدان گردش خون گلبول های قرمز خون را برای رساندن مواد مغذی مورد نیاز برای بهبودی با مشکل مواجه می کند، علاوه بر آن بدون خون غنی از اکسیژن گلبول های سفید با باکتری‌ها مبارزه نمی کنند و احتمال عفونت زخم را افزایش می‌دهند.

اگر درمان زخم شریانی به تاخیر بیافتد، منجر به بیماری هاوعوارض جدی تری از جمله عفونت، نکروز بافتی و در مواردی باعث قطع عضو شود.

در این مقاله به جواب سوالات زیر می رسید :  

انواع زخم پا کدام است؟

زخم های شریانی چطور به وجود میاید؟ چه علایمی دارد؟

چطور مدیریت و درمان می شود؟

اگر زخم شریانی داشتید با کجا تماس بگیرید و مشورت بگیرید؟

زخم های عروقی گونه ای دردناک از زخم هستند، که به دنبال مشکلاتی در عروق ایجاد می شود. درمان این زخم ها معمولا طولانی مدت است و تمام ابعاد زندگی یک شخص و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار می دهد. ابتدا به صورت مختصر در مورد آناتومی عروق یاد می گیریم تا درک موضوع زخم های ایسکمیک آسان تر باشد.

آناتومی عروق بدن انسان

طول تمام رگ‌های بدن انسان برابر با ۱۰۰٬۰۰۰ کیلومتر می‌شود که دو و نیم برابر دور کره زمین است. دستگاه گردش خون و لنف شامل قلب، سرخرگ‌ها، سیاهرگ ها، مویرگ‌ها و رگ‌های لنفی می باشد. خونی که از قلب پمپ می شود، حاوی مواد غذایی و اکسیژن است که توسط سرخرگ‌ها در بدن توزیع می‌شوند. سرخرگ‌ها پس از انشعاب به شاخه‌های باریک، سرخرگچه‌ها را به‌وجود می‌آورند و سرخرگچه‌ها نیز به انشعابات باریک تری به نام مویرگ تقسیم می‌شوند.

مقاومت در یک رگ با افزایش غلظت و طول رگ زیاد تر و با افزایش در قطر رگ، کم تر می‌ شود. همین افزایش و کاهش طول و قطر رگ ها در مکان های مختلف باعث تبادل خون و مواد مغذی و اکسیژن بین بافت و مویرگ ها می شود.

مبادله مواد بین خون و سلول‌های ارگانهای مختلف در سطح مویرگ ها انجام و سپس خون مویرگی به سیاهرگچه‌های منتقل شده و نهایتاً توسط سیاهرگ های بزرگ مجدداً به قلب برمی‌گردد. رگ‌های لنفی نیز به‌طور بن‌بست از ارگان‌های مختلف شروع و پس از جمع‌آوری لنف یا مایعات میان‌بافتی آن را به سیستم گردش خونی بازمی‌گرداند.

زخم های عروقی به دنبال کاهش خون رسانی و گاها به دنبال کاهش بازگشت وریدی و ماندن خون در انتهای اندام های تحتانی و معمولا در پا ها رخ می دهد.

انواع زخم پا

چهار نوع متداول زخم پا شامل موارد زیر است:

ناشی از گرفتگی رگ‌های وریدی

عصبی یا نوروتروفیک (دیابتی)

شریانی (ایسکمیک)

مختلط وریدی و شریانی

زخم وریدی چیست و چه خصوصیاتی دارد؟

زخمهای وریدی به دلیل عملکرد نامناسب دریچه های وریدی که در پا به خصوص در قوزک داخلی پا قرار دارند ایجاد می شوند. تقریبا بیش از 70 درصد زخم هایی که در پا وجود دارد به علت زخم های وریدی هستند.

آنها با ادم، وریدهای واریسی، و ظاهر پوسته پوسته همراه هستند. زخم های وریدی مزمن دارای مرزهای نامنظم و کم عمق و دارای عفونت و ترشح از ناحیه زخم هستند. زخم های وریدی به طور کلی در قسمت داخلی ساق پا و مچ پا قرار دارند. در صورت عدم وجود ادم در پاها نبض شریانی قوی خواهند بود. درد ناشی از زخم های وریدی، درد مبهم و دردناکی است که با بالا بردن ساق پا بهبود می یابد.

زخم دیابتی چیست و چه خصوصیاتی دارد؟

این نوع زخم در نتیجه عوامل مختلفی مانند تغییرات مکانیکی در ساختار استخوانی پا، نوروپاتی محیطی و بیماری شریان های محیطی آترواسکلروتیک در بیماران دیابتی ایجاد می شود. زخم های دیابتی در اثر هیپرگلیسمی ایجاد می شوند. قابل ذکر است که اکثر قطع عضوهای غیر تروما به دلیل زخم دیابتی است.

مرزهای زخم دیابتی معمولا برجسته و گرد است. اغلب در قسمت انتهایی پا ایجاد و با ترک های پوستی، تاول و زخم همراه هستند. در مراحل اولیه قرمز و گرم و سپس در مراحل بعدی به صورت نکروتیک(بافت مرده) ظاهر می شوند.

بیماران مبتلا به دیابت اغلب با نوروپاتی محیطی (درد ناشی از سوزن سوزن یا از دست دادن کامل حس) به دلیل آسیب عصبی مراجعه می کنند. در این بیماران نبض های قوی است و آزمایشات شریانی و وریدی آنها معمولاطبیعی است.

زخم‌های مختلط عروقی

ترکیبی از ناهنجاری های آناتومیک و فیزیوپاتولوژیک وریدی و شریانی است. مدیریت و درمان این زخم ها دشوار است. هر دو باید با جزئیات بررسی تا امکان درمان بهینه فراهم شود.

عوارض ناشی از زخم پا چیست؟

عوارض ناشی از زخم پا شامل از دست دادن تحرک و خطر عفونت است. گاهی اوقات عفونت طولانی مدت منجر به بیماری هایی مانند سلولیت یا سپتی سمی می شود. به طور غیرمعمول، اگر زخم ها برای سال ها وجود داشته و درمان نشوند، یک تومور بدخیم (کارسینوم سلول سنگفرشی) با پیش آگهی ضعیف ایجاد می شود .برای برخی از بیماران تاثیر روانی زخم ساق پا منجر به اضطراب و افسردگی، بی تحرکی و ماندن در خانه به مدت طولانی می شود.

علایم زخم های شریانی چیست؟

شریا ن ها مسئول حمل خون غنی از مواد مغذی و اکسیژن به بافت های مختلف بدن هستند، زمانی که ایسکمی ناشی از تنگ شدن شریان‌های و یا آسیب به عروق خونی کوچک در اندام ها باشد ، منجر به زخم شریانی می شود. کاهش جریان خون به نوبه خود منجر به نکروز بافتی و یا زخم می شود.

این زخم ها به صورت حاد، عود کننده یا مزمن است. درد ناشی از این زخم در شب بدتر می شود، بیماران برای تسکین درد شبانه پای خود را از تخت آویزان می کنند.

زخمهای شریانی معمولا ظاهری منگنه ای، گرد و همچنین حاشیه‌های زخم کاملا منظم و یکنواخت است زخم‌ها شریان اغلب روی انگشتان پا، روی پاشنه پا و یا روی قوزک خارجی پا یا جایی که فشار ناشی از کفش وجود دارد دیده می شود. این زخم ها عمیق هستند.

اغلب این زخمها تا تاندون زیرین کشیده می شوند و هیچ نشانه ای از رشد بافت جدید نشان نمی‌دهند بستر زخم معمولاً خونریزی ندارد و به رنگ زرد، قهوه ای، خاکستری یا سیاه است .اطراف زخم سرد رنگ پریده و بی رنگ و ظاهری براق دارد. این زخم ها معمولا در قسمت پایینی ساق پا و بالای شست پا قرار دارد

ناحیه آسیب دیده در هنگام آویزان شدن قرمز شده و وقتی در ارتفاع قرار می گیرد رنگ پریده می شود امکان دارد هنگام لمس یا ضربه خونریزی کند. در اندام تحتانی ریزش مو مشاهده می شود همچنین روی اندام آسیب دیده رشد مو کم است. اندام در اثر لمس دردناک یا بی حس احساس و نبض خیلی ضعیفی دارد، پوست و ناخن های اندام درگیر نیز آتروفیک به نظر می‌رسد.

چه کسانی در معرض زخم شریانی هستند؟

این عوامل شامل موارد زیر است:

۱ دیابت

۲سیگار کشیدن

۳ چربی خون بالا

۴ فشار خون بالا

۵ نارسایی کلیوی

۶ چاقی

۷ آرتریت روماتوئید

۸ اختلالات انعقادی و گردش خون و سایربیماری های شریانی مانند بیماری های عروق مغزی و بیماری های عروق محیطی

علت ایجاد زخم های شریانی

تحویل ناکافی اکسیژن و خون غنی از مواد مغذی به بافت باعث نارسایی شریانی و به دنبال آن ایجاد زخم شریانی می شود. نارسایی شریانی در اثر فشار خون بالا و باریک شدن شریان ها به دلیل تصلب شراین ایجاد می‌شود، تصلب شراین یا آترواسکلروز به دلیل رسوب چربی های در حال گردش در محل دیواره های عروق آسیب دیده در نتیجه اثرات سیگار و فشار خون بالاست .

این رسوبات تا حدی شریان را می بندند و در نتیجه جریان خون به بافت کاهش پیدا می‌کند. بیشتر اوقات زخم های شریانی به دنبال یک آسیب جزئی ایجاد و به دلیل خونرسانی ضعیف به زخم دیرتر بهبود می‌یابد. در بیماری‌های شدید شریانی نکروز سلولی دیده می شود. رسوبات کلسترول پوشیده در دیواره رگ‌های خونی تجزیه می شود و در رگ های کوچکتر گیر می کند و سبب انسداد ناگهانی و کامل جریان خون می شود ، این فرایند انسداد آمبولیک نامیده می شود.

سایر علل بالقوه عبارتند از گردش خون ضعیف و انسداد شریان ها

• نارسایی وریدی

زمانیکه خون در ورید پاها به قلب باز نمی‌گردد سبب کاهش جریان خون می شود، که این به نوبه خود باعث ایجاد زخم ایسکمیک می شود.

• دراز کشیدن یا نشستن برای مدت طولانی

عدم حرکت برای ساعات طولانی باعث استاز یا ماندن خون در ورید های پا به صورت طولانی مدت می شود و همین امر باعث کاهش گردش خون و به دنبال آن زخم شریانی می شود.

علائم و نشانه های زخم ایسکمیک

زخم ایسکمیک معمولا بسیار دردناک هستند. با این حال، به یاد داشته باشید که بیمارانی که نوروپاتی محیطی دارند ، معمولا درد را احساس نمی کنند. در هنگام آویزان کردن پا معمولا درد کاهش می یابد.

این زخم های مزمن شریانی شبیه سوراخ های عمیق و گرد با مرزهای منظم، مشخص و برجسته هستند. ناحیه اطراف زخم احساس خشکی و سردی می کند و ممکن است پوست ترک دار باشد. نبض های پا ضعیف یا غایب خواهند بود.

زخم شریانی بیشتر روی انگشتان پا، بین انگشتان پا، اطراف مچ پا و یا روی استخوان درشت نی قرار دارد. زخم های شدید در اواخر مرحله می توانند به صورت ایسکمی مزمن اندام گانگرنی (CLI) که انگشتان پا را درگیر می کند، ظاهر شوند.

راه های تشخیص زخم های شریانی

علت اصلی زخم پا با گرفتن شرح حال کامل بیمار و معاینه دقیق آن تشخیص داده می شود آزمایشات و بررسی ها شامل :

زمان پر شدن مجدد مویرگ ها

این زمان برحسب ثانیه است، زمانی که طول می کشد رگ های خونی کوچک در سطح پوست پس از فشرده شدن با خون پر شوند. طولانی شدن زمان پر شدن مجدد مویرگی معمولا نشان دهنده نارسایی شریان در بیماران مبتلا به زخم اندام تحتانی است.

روش بررسی زمان پرشدگی کپیلاری یا مویرگی

با انگشت خود به مدت ۵ ثانیه روی لبه یکی از ناخن های دست و یا پای بیمار فشار وارد کنید سپس انگشتان خود را محل بردارید و منتظر برگشت رنگ صورتی در آن ناحیه باشد به محض برگشت رنگ صورتی ناحیه به شمارش خود خاتمه دهید. به طور طبیعی این زمان کمتر از ۳ ثانیه و در حدود یک تا دو ثانیه است، در صورتیکه این زمان بیش از ۳ ثانیه طول بکشد نمایانگر درجاتی از نارسایی پمپ خون و پرفیوژن بافتی است.

تست بورگر

در اندامی با گردش خون طبیعی حتی زمانی که پا ۹۰ درجه به بالا باشد، انگشتان پا و کف پا صورتی باقی می مانند. در پای ایسکمیک افزایش ارتفاع از ۱۵ درجه تا ۳۰ درجه برای مدت۳۰ تا ۶۰ ثانیه باعث رنگ پریدگی پا و یا انگشتان پا می شود. اگر پا به مدت یک دقیقه در زاویه ۴۵ درجه باشد و دچار رنگ پریدگی شود مشکل شریانی مطرح می شود.

شاخص بازوی مچ پا و دست یا ABI

این روش یک تست ساده است که فشار خون در اندام فوقانی و تحتانی را با هم مقایسه می کند. پزشکان ABI را با تقسیم بالاترین فشار خون در یک شریان مچ پا بر بالاترین فشار خون در یک شریان باز و محاسبه می‌کنند.

چرا تست  ABIگرفته می شود؟

اگر در معرض خطر اختلالات عروق محیطی و همچنین اختلالات شریانی هستید تیم درمان این تست را انجام می دهند.

مواردی که این خطر را افزایش می دهند: شامل استعمال سیگار، سن بالاتر از ۷۰ سال ،سطح لیپید بالا، دیابت ، تشکیل پلاک در سایر شریان ها، همچنین یک سری علائم مانند افزایش درد پا در هنگام فعالیت و کاهش آن در هنگام استراحت توصیه به این تست می شود. برای اغلب افراد انجام آزمایش خطری ندارد در صورت وجود لخته های خون در پا انجام این تست توصیه نمی شود. اگر درد شدید در پای خود دارید نوع دیگر از روش های تشخیصی توضیح می شود.

معیارهای اندازه گیری تست ABI

اگر این نسبت کمتر از ۹ /۰ باشد، باید به یک متخصص عروق مراجعه کنید.نسبت کمتر به این معناست که شما اختلالات شریانی دارید. اگر این مقدار از0/4 تا 0/9باشد میزان اختلالات شما متوسط است و اگر کمتر از0/4باشد، شما دچار اختلالات شدید هستید.

نسبت ABI بین 1 تا 1/4طبیعی است.

ABI بالاتر از 1/4 باشد یعنی که رگهای خونی در اندام های شما به علت سن بالا یا دیابت سفت شده است.

سونوگرافی داپلر عروق اندام تحتانی

یک روش تصویربرداری که حرکت خون در رگ های خونی را نشان می دهد و برای این کار از امواج صوتی استفاده می شود. این روش دقیق ترین روش بررسی عروق است و مطمئن ترین راه برای قضاوت بالینی می باشد.

درمان زخم شریانی

خدمات زیر در جهت کاهش خطر ایجاد زخم ایسکمیک در بیماران در معرض خطر و کاهش عوارض در بیمارانی درگیر می باشد.

• بررسی پاها، مخصوصاً بین انگشتان از نظر هرگونه تغییر غیرعادی در رنگ و یا ایجاد زخم بسیار مهم است.
• مصرف سیگار را ترک کنید. استعمال سیگار منجر به سفتی شریان ها و یا انسداد آنها و در نتیجه منجر به پرفیوژن نامناسب اندامها می شود.
• شما باید فشار خون، سطح کلسترول ، سطح تری گلیسیرید و سطح قند خون و گلوکز را مدیریت کنید.
• کفش های مناسب بپوشید ، تا سبب فشار بیش از حد به پاها نشوید.
• شما اگر اختلالات شریانی و یا احتمال این اختلالات را دارید ، به هیچ عنوان ازجورابهای فشاری و یا بانداژ های فشاری استفاده نکنید۰
• در هنگام نشستن ، از روی هم انداختن پاها یا ایستادن طولانی مدت خودداری کنید.
• از پاها در برابر آسیب و عفونت محافظت کنید.

هدف اولیه درمان زخم های شریانی

در درجه اول افزایش گردش خون در ناحیه درگیر زخم چه از نظر جراحی و چه از نظر پزشکی هدف اولیه است.

گزینه های جراحی: رگ سازی مجدد به منظور بازگرداندن جریان خون طبیعی، خارج کردن پلاک یا گرفتگی در عروق ، قطع عضو و توانبخشی.

در موارد اقدامات غیر جراحی اصلاح عوامل تشدید کننده پیشرفت ایسکمی موضعی را کم و یا متوقف می کند.

درمان زخم شریانی با سایر زخم متفاوت است، زیرا محیط زخم باید تا حد امکان خشک باشد تا احتمال عفونت کاهش یابد.عفونت می تواند باعث بدتر شدن سریع زخم های شریانی شود، در این موارد ارجاع به مشاوره عفونی و استفاده از آنتی بیوتیک های سیستمیک توصیه می شود.

به هیچ عنوَان قبل از اجازه جراح ‌عروق دبریدمان بافت مرده انجام نشود ، زیرا ممکن است ایسکمی بیشتر شود و منجر به تشکیل زخم‌های بزرگتر شود.حتما بیمارانی که دچار این اختلالات هستند جهت جلوگیری از زخم و یا بدتر شدن آن باید به جراح عروق مراجعه کنند. در مورد استفاده از پانسمان حتما باید تحت نظر کارشناس زخم و پزشک انجام

در صورتی که مبتلا به درد هستید فعالیت خود را کم کنید و استراحت کنید.

مراقبت های لازم از زخم های شریانی در منزل

پزشک و یا کارشناس زخم دستورالعمل های لازم برای مراقبت از زخم را به شما آموزش می دهد که شامل:

تمیز و خشک نگه داشتن زخم با تعویض به موقع پانسمان ها

مصرف همه داروهای تجویزی

افزایش مصرف آب

استفاده از کفش های ارتوپدی مناسب

چگونه زخم های شریانی، وریدی و دیابتی را تشخیص دهیم؟

تشخیص علت زخم پای بیمار یا زخم ساق پا دشوار است. با این حال، راه هایی برای تمایز بین زخم های شریانی، وریدی و دیابتی وجود دارد.

گاهی اوقات علت زخم ترکیبی از بیماری شریانی، بیماری وریدی و دیابت است. با این حال، زخم ها اغلب یک علت اصلی دارند و راه هایی برای تشخیص این نوع زخم ها وجود دارد.

مرحله 1: نبض های پا را بررسی کنید:

ارزیابی خود را با بررسی نبض پا شروع کنید. چک را با لمس دستی شروع کنید:-). در حالت ایده‌آل، باید نبض را با قلم داپلر بررسی کنید، به خصوص اگر نتوانید نبض‌ها را به صورت دستی لمس کنید. اگر نبض‌ها از نظر حجم قوی به نظر می رسند، شریان‌ها سالم هستند. این بدان معناست که زخم ناشی از ایسکمی شریانی اندام نیست و می توانید به سمت بیماری وریدی و تمایز زخم دیابتی بروید.

مرحله 2: آیا زخم دردناک است یا خیر؟

 زخم های شریانی معمولا بسیار دردناک هستند. در حالی که زخمهای وریدی می توانند با درد مبهم در کل ساق ظاهر شوند، اما خود ناحیه زخم معمولا درد نمی کند، مگر اینکه عفونی شود. زخم های دیابتی با درد ناشی از سوزن سوزن یا از بی حس که با نوروپاتی محیطی همراه است ظاهر می شود.

مرحله 3: زخم را بررسی کنید:

زخم را بررسی کنید و مرز، عمق و محل آن را یادداشت کنید.نوع ایسکمیک و دیابتی شبیه هم هستند و پشت سر هم رخ می دهند، اما زخم های وریدی معمولا با معاینه بالینی شناسایی می شوند.

جمع بندی

ما در این مقاله در مورد انواع زخم های پا توضیح دادیم، زخم های وریدی و زخم های نوروپاتی دیابتی را بیشتر شناختیم، زخم های شریانی بیشتر آشنا شدیم. علت ایجاد زخم های وریدی و شریانی را متوجه شدیم و دیگر فرق بین زخم ها وریدی و شریانی و دیابتی را متوجه می شویم.

درمان زخم شریانی به شدت زمان بر و مشکل است. زخم های شریانی جزو دسته زخم هایی هستند که ابتلا به آنها نه تنها فقط تحرک بیمار و یا زندگی خود شخص را متحول می‌کند، که شاید درمان آنها نیاز به آمپوتانسیون داشته باشد که این خود تأثیر زیادی روی زندگی عادی و روزمره هر کس دارد. کلینیک پادزخم همیشه آماده ارایه خدمت به شما می باشد.

شماره تماس با ما و مشاوره واتساپ : 09364093277–09129583284