سوختگی با آب جوش: پیشگیری و درمان سوختگی با آب جوش

سوختگی با آب جوش و سایر سوختگی های ناشی از هر مایع یا بخار داغ دیگری را scald می گوییم. طبق گزارش بنیاد سوختگی سالانه بیش از ۵۰۰ هزار سوختگی در ایالات‌متحده اتفاق می‌افتد؛ جراحات ناشی از آب داغ دومین علت شایع آسیب سوختگی جدی در تمام گروه‌های سنی است.

کودکان زیر ۵ سال و سالمندان بالای ۶۵ سال و افرادی که دارای نقص هایی مانند نوروپاتی های حسی هستند، بیشتر در معرض خطر این سوختگی ها هستند؛ زیرا کودکان کنجکاو هستند و دوست دارند محیط اطراف خود را کشف کنند. آن ها نمی دانند که آب داغ و نوشیدنی های داغ می توانند باعث سوختگی شوند. پوست حساس کودک بسیار راحت تر از پوست بزرگسال می سوزد.

آب جوش باعث درد و آسیب پوست در اثر گرمای مرطوب یا بخار می شود. این نوع سوختگی معمولا خطرناک است؛ زیرا بافت‌ها و سلول‌های آسیب‌دیده را از بین می برد و حتی ممکن است بدن در اثر گرما دچار شوک شود و در موارد جدی تر این سوختگی ها می توانند تهدید کننده زندگی باشند. مراقبت و درمان سوختگی با آب جوش می تواند درد و خطر عوارض جدی را کاهش دهد.

علائم سوختگی با آب جوش چیست؟

سوختگی با آب جوش علت اصلی آسیب جدی در کودکان از نوزادی تا ۱۴ سالگی می باشد. کودکان زیر چهار سال به ویژه کودکان بین یک تا دو سال به دلیل افزایش تحرک و کنجکاوی طبیعی بیشتر در معرض خطر هستند. سوختگی شدید با آب جوش می تواند به معنای اقامت طولانی مدت در بیمارستان و یا پیوند های پوستی دردناک و سال ها درمان برای کودک باشد. و می‌تواند منجر به زخم دائمی و حتی مرگ شود. این سوختگی ها ممکن است تصادفی یا غیرتصادفی باشند (مانند موارد کودک آزاری).

سوختگی بسیار دردناک است و علائم زیر را ایجاد می کند:

• قرمزی
• پوسته پوسته شدن پوست
• ایجاد تاول
• تورم
• پوست سفید یا زغالی

میزان دردی که فرد احساس می کند همیشه به شدت سوختگی مربوط نمی شود؛ ممکن است یک سوختگی بسیار جدی نسبتاً بدون درد باشد. درمان سوختگی با آب جوش بستگی به میزان سوختگی و علائمی است که ایجاد می کند.

انواع درجات سوختگی و علائم بالینی:

سوختگی بر اساس میزان آسیب جدی پوست و اینکه کدام لایه های پوست را تحت تاثیر قرار می دهد، ارزیابی می‌شود. چهار نوع اصلی سوختگی وجود دارد که ظاهر و علائم متفاوتی دارند.

۱- سوختگی سطحی اپیدرم (درجه ۱):

در این مرحله فقط اپیدرم (سطحی ترین لایه پوست ) آسیب دیده و پوست قرمز، کمی متورم و دردناک می باشد؛ اما تاول ندارد. این سوختگی درد فوری ایجاد می‌شود و تا چند ساعت طول می کشد. این نوع سوختگی پوست ناحیه آسیب دیده، خشک می باشد.

۲- سوختگی سطحی پوست (درجه ۲):

در پی این سوختگی اپیدرم و بخشی از درم آسیب می بیند. این سوختگی بر انتهای عصبی رگ‌های خونی و فولیکول های مو تاثیر می گذارد؛ بنابراین ممکن است پوست محل آسیب دیده، صورتی کم رنگ و دردناک باشد. در این سوختگی ها، درد روزها یا هفته ها ادامه دارد. پوست مرطوب و آبکی می شد و تاول های کوچکی ایجاد می شود که زیر آن ها پوست به رنگ قرمز صورتی یا سفید می باشد. این سوختگی ها معمولاً ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد تا بهبود یابند. گاهی اوقات افراد آسیب دیده برای درمان نیاز به پیوند پوست دارند. سوختگی‌های درجه ۲ اغلب جای‌ زخم (اسکار) به جای می گذارند که ممکن است طی چندین سال محو شود.

۳- سوختگی عمیق پوستی ضخامت جزئی (درجه ۳):

این سوختگی شبیه سوختگی درجه ۲ می باشد که در آن اپیدرم و درم آسیب دیده اند. پوست قرمز و لکه دار و یا سفید خالدار و یا قرمز تیره و یا زرد کم رنگ می شود و ممکن است خشک یا مرطوب، متورم و تاول زده باشد و گاها بسیار دردناک یا بدون درد است.

۴- سوختگی ضخامت کامل پوست (درجه ۴):

در این سوختگی هر سه لایه پوست (اپیدرم، درم و زیر پوست) آسیب دیده اند. پوست اغلب کامل می‌سوزد و بافت زیرین آن ممکن است رنگ پریده و یا سیاه به نظر برسد. در حالی که پوست باقی مانده خشک و سفید، قهوه ای یا سیاه و بدون تاول خواهد بود و بافت پوست نیز چرمی شکل یا مومی می باشد.

این سوختگی جدی ترین نوع سوختگی است، که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگر فرد آسیب دیده احساس لرز کند و ناحیه سوختگی او بیش از ۳ اینچ را پوشانده باشد، فوراً باید به دنبال مراقبت های پزشکی باشد. زیرا این سوختگی می‌تواند باعث عفونت های جدی شود و در صورت عدم درمان حتی کشنده می باشد. غوطه ور شدن در آب جوش برای مدت طولانی باعث سوختگی درجه سه می شود.

برخی از علائم سوختگی درجه چهارعبارتند از:

• بدون درد یا دردی که به سرعت از بین می رود.
• علائم بیماری مانند تب و ضعف
• پوست بسیار آسیب دیده
• رنگ پوست: سفید، صورتی یا قرمز همراه مناطق خاکستری و سیاه رنگ

سوختگی درجه 4 معمولا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. ممکن است فرد به پیوند پوست، جراحی، آنتی بیوتیک یا ترکیبی از آن ها نیاز داشته باشد.

سوختگی با آب جوش به چه علت ایجاد می شود؟

معمولا سوختگی با آب جوش تصادفی می باشد و یا می تواند عمدی نیز باشد. در اکثر مواقع از آن پیشگیری می شود. این سوختگی ها اغلب به دلیل تصادفات جزئی در زمانی که عجله داریم یا تحت فشار هستیم ایجاد می شوند؛

• با ریختن یک نوشیدنی داغ و سوپ روی پوست باعث ایجاد این نوع سوختگی می شویم.
• بخار حاصل از اجاق مایکروویو، اگر خیلی نزدیک باشیم می تواند باعث این سوختگی شود.
• اگر دمای آبگرمکن بالای ۱۲۰ درجه فارنهایت تنظیم شده باشد، احتمال سوختگی با آب شیر هم زیاد است.
• این سوختگی ها به ویژه در صنعت رستوران داری رایج است؛ زیرا در آشپزخانه رستوران دمای آب باید بالا باشد تا از رشد بیش از حد باکتری ها جلوگیری و ظروف آشپزی به درستی تمیز شوند.

سوختگی با آب جوش به شکل عمدی مثلاً به طور حمله‌ای که شامل ریختن ناگهانی آب جوش روی افراد است، بیشتر خطرناک هستند زیرا قسمت بیشتری از بدن را می پوشانند.

درمان سوختگی با آب جوش چیست؟

کمک های اولیه:

1- قطع تماس با منبع:

هر چه سریعتر تماس با منبع سوختگی را قطع کنید. اگر آب داغ روی لباس است لباس را در بیاورید مگر این که به پوست بچسبد.

2- محل آسیب را خنک کنید:

محل سوخته را فوراً به مدت حداقل ۲۰ دقیقه زیر آب خنک(نه خیلی سرد) قرار دهید. ۲۰ دقیقه ممکن است زمان زیادی به نظر برسد اما هدف ما خنک‌کردن سریع و کامل سوختگی است. اگر حرارتی در پوست باقی بماند، می تواند به سوزاندن پوست ادامه دهد.

• از یخ و آب سرد استفاده نکنید، زیرا باعث آسیب بیشتر پوست می شود و تنها با آب خنک شستشو دهید. اگر ناحیه سوختگی بزرگ است فرد اصلا نباید در آب سرد غوطه ور شود و یا زیر دوش آب سرد قرار بگیرد؛ زیرا این امر باعث از دست دادن گرمای بدن (هیپوترمی) و تشدید بیشتر آسیب می شود. بنابراین در حالی که محل سوختگی را خنک می کنیم حتماً باید بدن فرد را گرم نگه داریم.

3- جواهرات و لباس های اطراف ناحیه سوخته را خارج کنید :

جواهرات و لباس های اطراف محل سوختگی را خارج کنید، دمای محل سوختگی را کاهش دهید (زیورآلات فلزی گرما را حفظ می کنند) و فضایی برای تورم ایجاد می کند.

لباس هایی که به پوست می چسبد و یا زیورالاتی که در اثر تورم و سوختگی نمی‌ شود از بدن جدا کرد، را نباید به زور درآورد. بلکه باید به دنبال مراقبت های پزشکی رفت.

4- محل سوختگی را خشک نگه دارید:

حوله باید تمیز باشد تا از عفونت جلوگیری شود و نباید حوله ای باشد که پرز و الیاف را در محل سوختگی بریزد. ناحیه را به آرامی بکشید اما مالش ندهید، زیرا مالش باعث آسیب بیشتر پوست می شود.

5- تاول ها را نترکانید:

عفونت یکی از عوارض شایع سوختگی می باشد و تاول را نترکانید، زیرا احتمال عفونت را تا حد زیادی افزایش می دهد. با این حال اگر تاول در جایی است که از حرکت آن ناحیه جلوگیری می کند، (مثلاً روی یک بند انگشت به طوری که نتوان انگشت را خم کرد) باید حتما به کارشناس زخم و یا پزشک مراجعه کنید. اگر نتوانید ناحیه را حرکت دهید، پوست خیلی سفت ترمیم می شود و حرکت را برای همیشه محدود می کند. برای جلوگیری از این اتفاق کارشناس زخم و پزشک باید تاول را درمان کند.

6- زخم را پانسمان کنید:

در این مرحله می‌توان از پماد آنتی بیوتیک استفاده کرد. پماد را روی محل سوختگی بمالید؛ سپس با یک پانسمان نچسب، سبک و گشاد که بدون پرز و الیاف است و یک باند یا پارچه ی تمیز محل سوختگی را بپوشانید.

کارهایی که نباید در سوختگی انجام داد:

هرگز از کره، لوسیون ها، روغن ها، آرد، خمیردندان، پیاز و سایر درمان هایی که تایید نشدند، برای پانسمان و درمان سوختگی استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است با حفظ گرما و یا ایجاد عفونت شرایط را بدتر کنند.

سایر مراقبت های درمان سوختگی:

• محل سوختگی را مرطوب نگه دارید.
• می توانید از از لوسیون های مبتنی بر آب یا آلوورا استفاده کنید.
• زخم را تمیز نگه دارید و روزانه آن را با صابون ملایم و آب خنک به آرامی بشویید.
• در صورت امکان ناحیه دچار سوختگی را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
• اگر صورت یا چشم ها سوختگی دارد، به جای اینکه دراز بکشید تا حد امکان بنشینید زیرا باعث کاهش تورم می شود.
• برای کاهش درد از مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن و استامینوفن استفاده کنید.
• اگر متوجه علائم شوک یا علائم عفونت شدید یا اگر سوختگی بزرگتر از ۳ اینچ (بیشتر ار 7/5 سانتی متر ) است فوراً به پزشک مراجعه کنید.

بهبودی سوختگی‌های با آب جوش زمان می‌برد. موارد خفیف ممکن است چندین روز طول بکشد، درحالی که موارد شدیدترهفته‌ها فرد را درگیر می کند تا به طور کامل بهبود یابد.

در چه صورت درمان پزشکی در سوختگی با آب جوش مورد نیاز است؟

• اگر سوختگی بسیار دردناک است و ناحیه وسیعی از بدن را پوشش می دهد
• هیچ دردی ایجاد نمی کند، اما پوست بسیار آسیب‌دیده به نظر می رسد
• سوختگی راه هوایی، صورت، دست ها و پاها و یا اندام تناسلی را درگیر کند
• پوست در سوختگی چرمی به نظر می رسد یا لکه های قهوه ای، سیاه و سفید در آن وجود دارد
• اگر فرد آسیب دیده در تنفس مشکل دارد
• هرگونه سوختگی در نوزاد

نکته مهم: در سوختگی های شدید قبل از معاینه پزشک هرگز به فرد آسیب دیده چیزی برای خوردن یا نوشیدن ندهید.

در اورژانس پزشک سوختگی را ارزیابی می‌کند و تعیین می‌کند که آیا به درمان نیاز دارد یا خیر. معمولا فرد به آنتی بیوتیک و مایعات داخل وریدی نیاز دارد. پیوند پوست ناحیه ی مبتلا را پس از سوختگی شدید ترمیم می کند. بنابراین با توجه به درجه سوختگی و شرایط فرد روش درمانی انتخاب می شود که می تواند شامل موارد زیر باشد:

• داروهای مسکن
• داروهای آنتی بیوتیک
• انواع دارو های ضد خارش
• جایگزینی آب و الکترولیت ها
• انواع پانسمان
• جراحی (گرافت)
• جراحی زیبایی
• فیزیوتراپی
• کاردرمانی
• درخواست مشاوره ( روان پزشک )
• آموزش به بیمار

افرادی که در معرض خطر بیشتر ناشی از عوارض سوختگی هستند، مانند کودکان زیرَ ۵ سال و زنان باردار، باید بعد از سوختگی تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرند.

عوارض سوختگی با آب جوش چیست؟

• تورم و ادم اندام ها
• زخم شدید
• مشکلاتی در استخوان ها و مفاصل در اثر سوختگی های جدی
• اسکار در محل سوختگی
• کاهش مایعات بدن زمانی که ناحیه وسیعی از بدن درگیر است که می تواند باعث مرگ شود.
• عفونت که ممکن است در نهایت به جریان خون وارد شود (سپسیس) و خطر مرگ ایجاد کند.

پیشگیری از سوختگی با آب جوش:

اکثرا سوختگی با آب جوش قابل پیشگیری هستند. این نکات می تواند به جلوگیری از سوختگی و آسیب بیشتر خصوصاً در مورد کودکان کمک کند:

• در مورد کودکان با همه چیز های داغ طوری رفتار کنید که انگار مثل آتش خطرناک هستند؛ مثلاً نوشیدنی های گرم مانند فنجان چای و قهوه، آب در قابلمه و کتری و کوزه و قمقمه، آب داغ شیر آب و دوش حمام، چربی و روغن پخت و پز داغ و‌…
• تا حد امکان کودک خود را از آشپزخانه دور نگه دارید.
• به جای رومیزی از رومیزی های ضد لغزش استفاده کنید.
• حفاظ های اجاق گاز و فر را نصب کنید.
• هرگز آشپزی را بدون مراقبت رها نکنید.
• نوشیدنی های داغ را از لبه میز دور نگه دارید و در صورت امکان از فنجان در دار استفاده کنید.

سایر مواردی که باید در منزل برای پیشگیری از سوختگی با آب جوش رعایت کنیم:

• از یک دماسنج حمام استفاده کنید تا مطمئن شوید که دمای آب مناسب است. دمای آبی که برای کودکان خردسال توصیه می شود. بین ۳۷ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد است.
• قبل از قرار گیری کودک در وان حمام دمای آب را با دست یا آرنج خود تست کنید.
• کودک خود را طوری در حمام قرار دهید که پشتش به شیر آب باشد تا نتواند آب را باز کند.
• روکش دستگیره برای وان حمام تهیه کنید.
• روی رفتار کودکان خردسال در نزدیکی سینک ها و شیر هایی که به راحتی باز می‌شوند نظارت داشته باشید.
• دمای آبگرمکن خود را کنترل کنید و اجازه ندهید از ۱۲۵ درجه فارنهایت فراتر رود.
• مایعات داغ را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
• هنگامی که آب را می جوشانید، قابلمه را به دورترین شعله از لبه آن ببرید.
• مراقب تمام وسایل برقی باشید. وقتی از آن ها استفاده نمی کنید آنها را از برق بکشید.
• همیشه حسگر دود در خانه داشته باشید و یک کپسول آتش نشانی در دسترس خود قرار دهید.
• وقت خود را در تنظیم وعده های غذایی مدیریت کنید.

چطور دمای آب گرمکن را تنظیم کنیم؟

برای آزمایش دمای آب گرمکن خود صبح زود قبل از اینکه کسی از آب گرم استفاده کند به آشپزخانه بروید. شیر آب گرم را باز کنید و بگذارید دو دقیقه بماند و یک دماسنج آب نباتی را در جریان آب جاری نگه دارید تا زمانی که دما متوقف شود. اگر دما بین ۱۲۰ تا ۱۲۵ درجه فارنهایت باشد خوب است. اگر بالاتر باشد ترموستات روی آبگرمکن را پیدا کنید و آن را کم کنید. آبگرمکن های گازی دارای ترموستات خارجی نزدیک به پایین هستند. آبگرمکن های برقی دارای دو پنل پیچ در بالا و پایین مخزن، یا یک پنل در کنار هستند؛ آن را روی کم یا کارآمد انرژی تنظیم کنید. ۲۴ ساعت صبر کنید و سپس دوباره دمای آب را تست کنید تا ببینید در محدوده ایمن است یا خیر. اگر دما پایین نیامد با یک متخصص مشورت کنید.

میانگین دمای تحویل آبگرم خانگی ۷۰ درجه سانتیگراد است، دمای بسیار مطمئن‌تر برای آب گرم خانگی ۵۰ درجه سانتی گراد است. این به این دلیل است که آب در دمای پایین تر طول می کشد تا باعث آسیب شود؛ مثلاً در دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد یک ثانیه طول می‌کشد تا آب داغ باعث سوختگی درجه ۳ شود. در دمای ۵۵ درجه سانتیگراد ۱۰ ثانیه طول می‌کشد تا آب داغ باعث سوختگی درجه ۳ شود. در دمای ۵۰ درجه سانتی گراد ۵ دقیقه طول می‌کشد تا آب داغ باعث سوختگی درجه ۳ شود.

برای کاهش خطر آسیب به کودکان در اثر سوختگی با آب جوش توصیه می شود:

دستگاهی برای کنترل دمای تحویل آب گرم حمام تا حداکثر ۵۰ درجه سانتیگراد نصب کنید. دریچه های حرارتی در خط لوله آب نصب کنید تا آب سرد و گرم را تا دمای خاصی مخلوط کند. که این دما بین ۳۵ تا ۵۰ درجه سانتی گراد قابل تنظیم است. دستگاه های خاموش کننده آب گرم نصب کنید. این دستگاه‌ها در انتهای شیر نصب می‌شوند و به محض اینکه آب به دمای از پیش تنظیمی رسید، به طور خودکار جریان آب را قطع می کنند.

چشم انداز سوختگی با آب جوش:

زخم های سوختگی با آب جوش که دیر التیام پیدا می کنند ناشی از گرمای مرطوب هستند. بسیاری از این موارد سوختگی را می توان در خانه درمان کرد، در حالی که موارد شدید تهدید کننده زندگی است. با نظارت کافی باید از سوختگی با آب جوش پیشگیری کرد.

در صورت مواجه با این موارد اقدامات اولیه را انجام دهید و در مواردی که تذکر دادیم، حتما به اورژانس و پزشک مراجعه نمایید. همانطور که بیان شد این سوختگی ها می توان عوارض زیادی در پی داشته باشد که شامل عفونت، تاول، بد شکلی اندام ها و اسکار جای سوختگی می باشد، بنابراین حتما از کارشناسان زخم جهت مدیریت زخم خود مشورت بگیرید. کارشناسان مجرب کلینیک پاد زخم همیشه پاسگوی شما عزیزان هستند.

تماس با ما